Azalan Doğurganlık Oranlarına Karşı Sosyal Politika Senaryolarının Sistem Dinamiği Modeli ile Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği
Evaluation of Social Policy Scenarios Against Declining Fertility Rates Through a System Dynamics Model: The Case of Turkey
Anahtar Kelimeler:
Doğurganlık Oranı- Sosyal Politika- Sistem Dinamiği- Nüfus Politikası- SimülasyonÖzet
Türkiye’de son yıllarda belirginleşen doğurganlık oranlarındaki düşüş, sadece demografik bir olgu değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik sistemlerin sürdürülebilirliğini tehdit eden yapısal bir dönüşüm sürecidir. Bu çalışma, Türkiye’deki doğurganlık oranının düşüşüne yönelik nedenleri analiz etmekte ve bu soruna karşı uygulanabilecek sosyal politika senaryolarının etkilerini sistem dinamiği modeli kullanarak değerlendirmektedir. Araştırmada öncelikle Türkiye'deki doğurganlık eğilimleri tarihsel perspektifte incelenmiş; ardından, mevcut doğurganlık yapısının demografik ve sosyoekonomik sonuçları ortaya konmuştur. Devamında, devletin bu düşüşe karşı sunduğu mevcut sosyal politika araçları ve bunların yeterliliği tartışılmıştır. Modelleme aşamasında üç temel senaryo tanımlanmıştır: mevcut politikaların sürdürülmesi, maddi teşviklerin artırılması ve çocuk bakım hizmetleri, ebeveyn izni gibi yapısal desteklerin geliştirilmesi. 2024–2044 yıllarını kapsayan simülasyon sonuçlarına göre, maddi teşviklerin tek başına yeterli olmadığı, uzun vadede yapısal desteklerin doğurganlık üzerinde daha kalıcı ve pozitif etkiler yarattığı görülmüştür. Bulgular, doğurganlık politikalarının sadece ekonomik teşviklere indirgenemeyeceğini, çok boyutlu ve bütüncül sosyal politika yaklaşımlarına ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Bu bağlamda çalışma, politika yapıcılar için veri temelli ve uzun vadeli strateji geliştirme yönünde önemli bir katkı sunmaktadır.
Referanslar
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2013). Türkiye’de doğurganlık oranlarının düşmesi, potansiyel etkiler ve sosyal politika önerileri. Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Araştırma ve Sosyal Politikalar Genel Müdürlüğü.
https://www.aile.tr/uploads/athgm/uploads/pages/arastirmalar/tu-rkiye-de-dog-urganlik-oranlari.pdf
Akkaya, M. A. (2025). Türkiye’nin azalan doğurganlık oranı ve Nüfus Politikaları Kurulu’nun değerlendirilmesi. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 8(4), 286–304. Doi:10.26677/TR1010.2025.1537
Aydın, O., Bostan, P. A., & Özgür, E. M. (2018). Mekânsal veri analizi teknikleriyle Türkiye’de toplam doğurganlık hızının dağılımı ve modellenmesi. Coğrafya Dergisi, (37), 27–45. Doi:10.26650/JGEOG434650
Aysan, M. F. (2020). Geleceğin Türkiyesinde sosyal politikalar. İstanbul: İlke Yayınları.
Bakkal, S. (2025). Türkiye’de yüksek enflasyon nedeniyle doğum oranlarının azalması ve sonuçları. Yönetim Bilimleri Dergisi, 23(56), 814–840. Doi:10.35408/comuybd.1559881
Benli, M., & Çağlar, A. (2023). Long-term macroeconomic determinants of fertility rates in Türkiye. Bildiri sunulmuştur: 10th International Congress on Humanities and Social Sciences in a Changing World, İzmir, Türkiye.
Bostan, H., & Doğan, Ö. S. (2019). Türkiye’nin demografik dönüşümü ve nüfus projeksiyonlarına göre fırsatlar. Doğu Coğrafya Dergisi, 24(41), 61–90. Doi:10.17295/ataunidcd.535018
Coşan, B. (2022). Türkiye’de doğurganlığın değişimi: Sosyal politika açısından riskler ve fırsatlar. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 22(56), 597–617. Doi:10.21560/spcd.vi.963155
Çakıcı, K., & Atay, E. (2024). Türkiye’de yaş dostu belediyecilik uygulamaları: Yaş dostu kentler ve topluluklar küresel ağı bağlamında bir inceleme. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (87), 158–178. Doi:10.26650/jspc.2024.87.1522632
D’Addio, A. C., & D’Ercole, M. M. (2005). Trends and determinants of fertility rates:The role of policies. Paris: OECD.
Forrester, J. W. (1997). Industrial dynamics. Journal of the Operational Research Society, 48(10), 1037–1041. Doi:10.1057/palgrave.jors.2600946
Gauthier, A. H. (2007). The impact of family policies on fertility in industrialized countries: A review of the literature. Population Research and Policy Review, 26, 323–346. Doi:10.1007/s11113-007-9033-x
Güvendi, M. A. (2018). Karşılaştırmalı bir perspektiften Türkiye’de aile politikaları. İlke Politika Notu, 8, 1–26.
Karakaya, E. (2016). Socio-economic determinants on fertility rate at aggregate level in Turkey. Toplum ve Demokrasi, 10, 57–70.
Kesen, H. (2023). Çalışan anneleri destekleyen sosyal politika uygulamaları ve Türkiye’de uygulanabilirliği. Bildiri sunulmuştur: VIII. World Women Studies Conference, 7–8 Mart 2025, Antalya, Türkiye.
Keskin, F., & Koç, İ. (2023). Cumhuriyetin 100. yılında Türkiye’nin demografik yapısı ve öncelik alanları. Nüfusbilim Dergisi, 45, 5–27.
Kohler, H. P., Billari, F. C., & Ortega, J. A. (2006). Low fertility in Europe: Causes, implications and policy options. In The baby bust: Who will do the work (ss. 48–109).
Miladinov, G. (2021). Impact of unemployment by sex and marriage rate on fertility decline: Estimates for Turkey and Greece using CCR model. Population and Economics, 5(3), 76–89. Doi: 10.3897/popecon.5.e69189
Özdoğan, F., & Develi, A. (2020). İktisat politikaları çerçevesinde tek parti dönemi hükümet programlarında sosyal politika hedefleri (1923–1939). Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 4(3), 4–36.
Reibstein, L. (2017). The impact of public policy on fertility rates in OECD countries: A comparative study (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Lund University, School of Economics and Management.
Richardson, G. P. (2011). Reflections on the foundations of system dynamics. System Dynamics Review, 27(3), 219–243. Doi: 10.1002/sdr.462
Sleebos, J. (2003). Low fertility rates in OECD countries: Facts and policy responses (OECD Social, Employment and Migration Working Papers No. 15). Paris: OECD Publishing.
Söyler, H. (2006). Sistem dinamiği yaklaşımı ile Malatya ilinin sosyo-ekonomik gelişim projeksiyonu (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sayısal Yöntemler Anabilim Dalı.
Şenaras, A. E. (2017). Su kaynakları yönetimi için bir öneri: sistem dinamiği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(3), 668–692. Doi: 10.20491/isarder.2017.317
Şenaras, A. E., & İnanç, Ş. (2022). Sistem dinamiği modeli ile elektrik enerjisi piyasasının incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(4), 2796–2814. Doi: 10.20491/isarder.2022.1534
Sterman, J. (2002). System dynamics: Systems thinking and modeling for a complex world [Çevrim içi kitap/rapor versiyonu].
Thévenon, O. (2011). Family policies in OECD countries: A comparative analysis. Population and Development Review, 37(1), 57–87. Doi: 10.1111/j.1728-4457.2011.00390.x
Tursun, A., & Tursun, M. (2025). Türkiye’de sistem dinamiği yaklaşımıyla yazılan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Fiscaoeconomia, 9(1), 138–151. Doi: 10.25295/fsecon.1478744
Tursun, M., & Aksu, İ. (2022). Sistem dinamiği yaklaşımı ve sosyal bilimlerde kullanımı. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (51), 71–86. Doi: 10.30794/pausbed.1107306
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2023). Doğum istatistikleri, 2023.
Yavuz, S. (2008). Fertility decline in Turkey from the 1980s onwards: Patterns by main language groups. Rostock: Max Planck Institute for Demographic Research.
Yılmaz, M. (2025). Toplumsal cinsiyet üzerine yapılan çalışmalar ve sosyal politika uygulamaları: Samsun ili örneği. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 24–47. Doi: 10.70754/biibfd.1630327
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Sosyal Bilimlerde Nicel Araştırmalar Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Telif hakkı hakkında
Sosyal Bilimlerde Nicel Araştırmalar Dergisi 